Het is iedere keer weer verrassend om te zien hoe mensen vermijden wat hen recht aankijkt in de spiegel. Hiermee bedoelen we dat wij als mensen niet zo van confrontaties houden. Feedback krijgen vinden we moeilijk. Feedback betekent eigenlijk dat je aan iemand terugkoppelt wat hij of zij beter kan doen in jouw ogen.
Vind jij het leuk om te horen als je man heel subtiel aangeeft dat die broek wel erg strak zit? Of dat je moeder of vriendin vraagt of je dat truitje niet beter een maatje groter had kunnen nemen? Vaak is onze eerste reactie niet begripvol en ontvangend. Daarbij overschatten wij onszelf vaak en kunnen we ons dus niet vinden in de feedback. ‘Hoezo? Dat truitje past prima!’ Je Ego gaat hier in de ontkenningsmodus. Het kiest voor het psychologische principe dat we geen kritiek maar waardering willen.
Een ander voorbeeld: je weet dat je een paar kilo bent aangekomen. Dus je vermijdt de weegschaal. Want zeg eens eerlijk, ga jij op die weegschaal staan als je weet dat je te zwaar bent? Nee, dat doe je niet. Je vindt de waarheid te confronterend. Je Ego vertoont hier vermijdend gedrag: je ontwijkt de waarheid door de feedback van de weegschaal te ontlopen.
Je Ego vertoont hier vermijdend gedrag: je ontwijkt de waarheid door de feedback van de weegschaal te ontlopen.
We worden dus constant in de maling genomen door ons eigen Ego. Meer dan 95 procent van ons gedrag is onbewust. Zo fopt ons Ego ons dus ook regelmatig: door middel van onbewuste gedragingen die als een automatische reflex op prikkels werken of Ego-types die in onbewust oud gewoontegedrag terugschieten. In al deze situaties gebeurt dit zonder dat je het bewust in de gaten hebt. Terwijl je ondertussen gewoon denkt dat je hele verstandige keuzes maakt.
We zullen hieronder een aantal voorbeelden geven om toe te lichten hoe ons Ego ons misleidt.
1 Je bent blind voor je blind spots
Ieder mens heeft een blind spot: gedrag dat je zelf niet ziet, maar anderen wel. Vaak is dat niet je beste gedrag. Eigenlijk doe je elke dag dingen op de automatische piloot in het donker. Je bent als het ware blind geworden voor je eigen gedrag. Gedrag wordt hiermee een kwetsbare koppeling tussen iets willen en iets krijgen. Tussen te zwaar zijn en op gewicht komen en blijven.
Nina 33 jaar gaat iedere keer snacken na een slechte, maar ook na een hele goede, dag op haar werk. Je zou kunnen zeggen dat Nina blind is geworden voor haar reactie op emoties. Het troosteten is zo’n gewoonte geworden dat ze zich er niet meer van bewust is. Het gebeurt en het herhaalt zich. Jaar na jaar.
2 Je zoekt naar een win-win situatie
Mensen willen hun gedrag alleen veranderen als hen dat iets oplevert. Of wanneer dingen die ze echt belangrijk vinden worden bedreigd. Als de dokter zegt dat je nu echt 25 kilo moet afvallen, omdat je anders een hartinfarct krijgt, ben je daar eerder toe geneigd dan wanneer alleen je broek wat te strak zit. Er moet écht wat te halen zijn, pas dan heb je een win-winsituatie.
3 Je vermijdt pijnlijke situaties
Vaak vermijden we pijnlijke en oncomfortabele situaties. Daarentegen herhalen we juist gedrag waaruit iets positiefs is voortgekomen. Het vermijden van oncomfortabel gedrag hangt samen met het tweede punt (het veranderen van gedrag als dit je iets oplevert). Voor veel mensen weegt het ongemak van tien kilo afvallen niet op tegen het slankere lichaam dat je dan hebt, of het energieke, gezonde en fitte gevoel. Er moet dus wel héél veel tegenover staan om mensen tot verandering te bewegen. In de praktijk blijft het daarom vaak bij het in een opwelling kopen van shakes bij de supermarkt en haken we al na paar dagen af. Of sterker: er komt niet eens een lijnpoging.
4 Je overschat jezelf
Een vierde voorbeeld van hoe ons Ego ons misleidt, is overschatting. Mensen hebben de neiging om zichzelf te overschatten. En succesvolle mensen overschatten zichzelf nog meer. Succes kan namelijk misleidend zijn. Zo vindt negentig procent van de leidinggevende artsen, piloten en bankiers zichzelf beter dan de top 20 van zijn of haar collega’s. Natuurlijk is dit statistisch niet correct, maar zij geloven dit echt. Deze overschatting hoort bij ons Ego en in het bijzonder bij mensen die succesvol zijn, zoals geslaagde leiders. Dit komt onder andere doordat ze voortdurend willen presteren en winnen. Successen behalen zit als het ware in hun bloed. Ze hebben zoveel bereikt dat elke uitdaging ‘gemakkelijk’ wordt. Ze denken: die acht kilootjes afvallen, dat doe ik wel even.
Overschatting komt bij ons allemaal voor. Daar hoef je dus niet per se succes voor te hebben. Overschatting is ook niet erg; ons Ego helpt ons hier een beetje om niet al te pessimistisch te worden. Het maakt het alleen wél lastiger om te horen wat je niet wilt horen over jezelf. Lastiger om te veranderen. Zo hebben de meeste cliënten die bij ons komen al meerdere lijnpogingen gedaan en diëten gevolgd. Een van de redenen waarom het steeds niet lukt, is dat deze mensen zichzelf overschatten. Ze denken: zo moeilijk kan het toch niet zijn om een paar weken of maanden minder (of anders) te eten? De praktijk laat zien dat veranderen inderdaad niet moeilijk is, mits je je goed voorbereidt. Overschatting zorgt ervoor dat we er zo ineens, zonder voorbereiding en plan, instappen. Daarom mislukt meer dan 95 procent van al die goede voornemens op 1 januari.
Daarom mislukt meer dan 95 procent van al die goede voornemens op 1 januari.
Je gebruikt de kalender als argument om iets te bereiken wat je graag wilt: stoppen met roken, vijftien kilo afvallen of meer gaan sporten. Je overschat de taak die je jezelf stelt, waardoor je faalt. Met als gevolg dat je motivatie en zelfvertrouwen een deuk oplopen.
5 Je hebt last van cognitieve dissonantie
Als laatste noemen we cognitieve dissonantie. Een moeilijke term voor een eenvoudig, maar heel belangrijk psychologisch principe. Wij zien de wereld door onze eigen, vaak niet verstandige en logische, overtuiging en stereotypen. Dus hoe meer we overtuigd zijn dat iets waar is, des te minder zullen we geloven dat het tegendeel waar is, zelfs als we daarvoor onomstotelijk bewijs gepresenteerd krijgen.
Dus hoe meer we overtuigd zijn dat iets waar is, des te minder zullen we geloven dat het tegendeel waar is, zelfs als we daarvoor onomstotelijk bewijs gepresenteerd krijgen.
Bijvoorbeeld: als je echt gelooft dat je dik wordt van een glas water, of dat je zware botten hebt, dan is dat voor jou de enige waarheid. Je komt hierdoor steeds verder af te staan van de noodzaak om af te vallen. Als je vindt dat je weinig snoept en nauwelijks snackt, zul je je gedrag niet veranderen. Als je denkt dat je niet aankomt omdat je ’s avonds twee keer opschept, maar dat je gewoon aanleg hebt om dik te worden, dan zul je deze gewoonte niet gaan aanpakken. Als je experts hoort vertellen dat ieder pondje door het mondje gaat, zegt een stem in jou: ‘Onzin, ik word dik van een glas water.’ Cognitieve dissonantie is een sterk wapen van jouw Ego om je te misleiden: je Ego houdt je voor de gek.
Afvallen en nooit meer aankomen is iets wat niet op korte termijn werkt. Dingen die je op langere termijn wilt doen, leveren vaak bewuster gedrag op. Helaas zal je Ego jouw lange-termijndoelen boycotten door onbewust korte-termijngedrag.
Boycotmissie van Ego geslaagd! Afvalpoging afgewenteld!
Deze tekst is een fragment uit mijn boek ‘Nu afvallen en nooit meer aankomen’. Wil je verder lezen? Download dan gratis 3 hoofdstukken uit het boek.
